Problemy pojawiające się w małżeństwie nie zawsze muszą oznaczać definitywnego rozstania. W niektórych przypadkach istnieje bowiem szansa na uratowanie związku. Pomóc w tym może np. separacja sądowa. Musimy jednak wiedzieć jak i kiedy zainicjować odpowiednie postępowanie.
Rodzaje separacji małżeńskiej
Tak naprawdę możemy mówić o 2 rodzajach separacji:
- faktycznej – polegającej na rzeczywistym oddzieleniu od siebie małżonków bez potrzeby przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania sądowego. W tym wypadku zainteresowani samodzielnie ustalają warunki czasowego rozstania – w zakresie ich praw i obowiązków małżeńskich nic jednak nie ulega zmianie,
- prawnej – polegającej na oficjalnym i czasowym rozstaniu małżonków wywołanym odpowiednim orzeczeniem sądowym. W tym przypadku separacja wywołuje szereg różnych skutków prawnych, przede wszystkim w majątku wspólnym małżonków.
Przesłanki do orzeczenia separacji
Małżonkowie mogą żądać orzeczenia separacji tak naprawdę w każdej chwili, co ciekawe sąd może skorzystać z tej instytucji także w toku postępowania rozwodowego – o ile oczywiście zauważy szansę na ratowanie danego związku.
Niezależnie od woli samych zainteresowanych, separacja może być orzeczona tylko, gdy doszło do zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Nie zachodzi tutaj jednak przesłanka trwałości takiego rozkładu – ona pojawia się dopiero przy możliwości żądania rozwodu.
Zupełność rozkładu pożycia małżeńskiego oznacza rozdzielenie danych osób we wszystkich 3 sferach małżeńskich:
- gospodarczej – małżonkowie w praktyce nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, nawet jeśli posiadają majątek wspólny,
- emocjonalnej – małżonkowie nie żywią względem siebie pozytywnych uczuć, choć istnieje jeszcze szansa na ich odbudowanie,
- fizycznej – małżonkowie nie utrzymują już od dłuższego czasu wspólnego pożycia.
Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
Art. 61.1 §1 KRO
Kiedy nie można orzec separacji?
Pamiętajmy, że orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, gdy wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (naruszałoby zasady moralności).
§1. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.
§2. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Art. 61.2 KRO
Jak złożyć pozew o separację?
Postępowanie sądowe mające za przedmiot orzeczenie separacji może toczyć się tak naprawdę w 2 różnych trybach:
- procesowym – gdy z żądaniem separacji wystąpi tylko jeden z małżonków albo gdy żądają tego oboje małżonkowie i posiadają wspólne małoletnie dziecko lub dzieci,
- nieprocesowym – gdy w sprawie nie występują żadne małoletnie dzieci stron i z żądaniem separacji występują oboje małżonkowie.
Pamiętajmy także, że w toku postępowania rozwodowego również istnieje możliwość orzeczenia separacji – jeśli sąd zauważy, że w danej sprawie istnieją szanse na uratowanie małżeństwa, skieruje strony na czasowe rozdzielenie. Jeśli pomoże ono i scali związek, rozwód nie będzie konieczny. W przeciwnym wypadku, zawsze istnieje możliwość powrotu do sprawy i orzeczenia rozwiązania małżeństwa.
Samodzielne zainicjowanie sprawy o separację wymaga złożenia stosownego pozwu, podajemy w nim:
- dane powoda (małżonka inicjującego postępowanie),
- dane pozwanego (drugiego małżonka),
- dane właściwego sądu w sprawie – będzie nim zawsze Sąd Okręgowy, w którego w okręgu zamieszkują małżonkowie. Gdy żadne z małżonków nie zamieszkuje już w dotychczasowym miejscu właściwym sądem będzie Sąd Okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej,
- wniosek o orzeczenie separacji wraz z uzasadnieniem – należy przytoczyć powody żądania separacji i pojawienia się zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego. Pamiętajmy także, aby określić czy żądamy orzeczenia separacji bez orzekania o winie lub z winy określonej strony, orzeczenia o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi lub orzeczenia o alimentach dla wspólnych małoletnich dzieci,
- załączniki – z reguły będą nimi odpis pozwu, dowód uiszczenia opłaty sądowej od pozwu (ewentualnie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych wraz z wypełnionym formularzem o dochodach i majątku), dowody zgromadzone w sprawie świadczące o konieczności orzeczenia separacji.
W sprawach o separację na zgodny wniosek małżonków, a także w sprawach o zniesienie separacji właściwe rzeczowo są sądy okręgowe. W sprawach tych miejscowo właściwym jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy – sąd miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków, zgodnie z art. 508 § 1-3.
Art. 567.1 KPC
Ile kosztuje separacja?
Złożenie pozwu o separację podlega stałej opłacie sądowej, która wynosi 600 zł. Oczywiście jeśli powód nie jest w stanie uiścić tej kwoty, do pozwu może dołączyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych (konieczne jest tutaj także przedłożenie prawidłowo wypełnionego formularza majątkowego wnioskodawcy). Jeśli sąd przychyli się do takiego wniosku, strona będzie zwolniona z konieczności opłaty pozwu o orzeczenie separacji.
Ważną informacją jest także to, że istnieje możliwość złożenia wniosku o separację w przypadku, gdy małżonkowie nie mają małoletnich dzieci i chcą wspólnie złożyć sprawę o separację. W takim wypadku opłata od wniosku o separację na zgodne żądanie małżonków jest dużo niższa i wynosi 100 zł.
Sprawa o separację może być prowadzona samodzielnie przez strony, tj. bez potrzeby wynajmowania pełnomocnika procesowego – pozwala to na zaoszczędzenie kosztów. Z drugiej strony, jeśli jeden z małżonków będzie jednak dążył do uzyskania rozwodu, gdy nie wiemy jak poprawnie skonstruować pozew lub jak właściwie zachować się na sali sądowej, pomoc adwokata lub radcy prawnego okazuje się być niezbędna.
Oprócz bezpośrednich opłat sądowych związanych z procedurą separacji, warto uwzględnić potencjalne dodatkowe koszty, które mogą wyniknąć w trakcie postępowania.
Mogą to być na przykład opłaty związane z mediacją, wyceną majątku czy koszty doradców finansowych. Jeśli strony zdecydują się na korzystanie z usług prawnika, koszty takiej obsługi mogą znacząco różnić się w zależności od stopnia skomplikowania sprawy oraz renomy kancelarii.
Ponadto, w trakcie postępowania może być konieczne opłacenie biegłych – na przykład psychologów czy specjalistów od wyceny nieruchomości. Dlatego ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o separacji dokładnie przeanalizować wszystkie potencjalne koszty i być przygotowanym na różne scenariusze.
Skutki finansowe separacji
Warto zastanowić się nad finansowymi skutkami separacji, które często są pomijane w dyskusjach na ten temat. Podczas gdy separacja prawna może prowadzić do zmian w majątku wspólnym małżonków, nie kończy ona małżeństwa i nie reguluje w pełni podziału majątku. To oznacza, że małżonkowie nadal mogą być zobowiązani do wspólnego pokrywania pewnych kosztów, takich jak kredyty czy inne zobowiązania.
Dodatkowo, warto podkreślić, że orzeczenie separacji nie przesądza o podziale majątku. Znaczy to, że w przypadku decyzji o rozwodzie w przyszłości, kwestie majątkowe będą musiały być rozstrzygnięte od nowa. Dlatego też, wiele par decydujących się na separację, jednocześnie ustala umowy separacyjne, które precyzyjnie określają, jak majątek zostanie podzielony w przypadku ewentualnego rozwodu.
Ostateczne koszty separacji mogą być zatem wyższe niż początkowo zakładano, zwłaszcza jeśli strony zdecydują się skorzystać z pomocy prawników specjalizujących się w prawie rodzinnym. Warto zatem przed podjęciem decyzji o separacji dokładnie zastanowić się nad wszystkimi aspektami tej decyzji, w tym nad jej finansowymi konsekwencjami.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].