Kodeks postępowania cywilnego przewiduje, że co do zasady w sprawach sądowych biorą udział osoby pełnoletnie. Czasami zdarza się jednak, że dotyczy to także osób małoletnich – również w sprawach rozwodowych. Udział dzieci w postępowaniu sądowym zawsze wymaga stosowania odmiennych zasad, tak aby ich dobro było w jak największym stopniu chronione.
Czy dziecko musi uczestniczyć w sprawie rozwodowej z orzeczeniem o winie?
Uczestnictwo dziecka w postępowaniu rozwodowym nie jest konieczne. Wiele w tej kwestii zależy tak naprawdę od jego rodziców. Jeśli małżonkowie są w stanie porozumieć się ze sobą, to nawet rozwód z orzeczeniem winy wyłącznie jednego z nich nie będzie wymagał uczestnictwa małoletniego w sprawie.
Pamiętajmy, że zupełnie inaczej będzie w przypadku dorosłych dzieci stron, które mogą wystąpić na sprawie w charakterze świadka. Tak naprawdę w stosunku do pełnoletniego potomstwa rozwodzących się małżonków nie stosujemy żadnych szczególnych zasad, jak ma to miejsce w przypadku dzieci.
Uczestnictwo małoletniego potomstwa stron jest niestety konieczne, gdy małżonkowie nie potrafią porozumieć się co do zakresu sprawowania władzy rodzicielskiej oraz osobistych kontaktów z dzieckiem. Podobnie będzie w przypadku nadużywania przemocy fizycznej lub fizycznej względem małoletniego, zwłaszcza, gdy będzie to jednak z głównych przyczyn rozpadu związku. W takich sytuacjach dziecko będzie musiało pojawić się w sądzie.
Charakter prawny dziecka występującego w sprawie rozwodowej z orzeczeniem o winie
Małoletni nie może być stroną postępowania rozwodowego, jeśli pojawi się w sądzie to tylko po to, by mogło być wysłuchane przez sąd. Dziecko nie będzie jednak uznawane za świadka w sprawie, ponieważ zgodnie z art. 430 Kodeksu postępowania cywilnego – małoletni, którzy nie ukończyli lat 13, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat 17, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.
Wnioskowanie stron o powołanie na świadka w sprawie rozwodowej ich wspólnego dziecka nie będzie nigdy uwzględnione przez sąd, nawet jeśli małżonkowie są w tej kwestii ze sobą zgodni lub gdy małoletni wyraził na to swoja zgodę.
Ustawodawca chroni w tym zakresie dobro dziecka, które ma nadrzędną wartość i jest ważniejsze, niż interes stron postępowania czy szybkie zakończenie danej sprawy.
Pamiętajmy, że każde dziecko, nawet te prawie pełnoletnie, przeżywa rozstanie swoich rodziców, zeznawanie jako świadek byłoby więc dla niego dodatkowym obciążeniem.
Z drugiej strony, małoletni może być wysłuchany przez sąd na sprawie rozwodowej, o ile może przyczynić się to do rozwiązania całej sprawy.
Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.
Art. 430 KPC
Wysłuchanie małoletniego w sprawie o rozwód z orzeczeniem o winie
Zgodnie z treścią art. 2161 §1 KPC, sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala.
Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Sprawa rozwodowa niewątpliwie dotyczy małoletnich dzieci stron – wyrok rozwodowy musi bowiem zawierać rozstrzygnięcie w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z potomstwem każdego z rodziców.
Bardzo często pojawiają się tutaj także kwestie alimentacyjne. Wysłuchanie dziecka może więc okazać się bardzo pomocne dla sądu, szczególnie jeśli zgromadzone przez strony dowody wzajemnie się wykluczają.
Wysłuchanie małoletniego nigdy nie odbywa się na sali sądowej – dla dziecka mogłaby to być zbyt duża trauma, która odcisnęłaby swoje piętno na stałe w jego życiu. Sąd ma obowiązek zapewnić małoletniemu odpowiednie warunki, by mógł być wysłuchany w spokoju oraz poczuciu pełnego bezpieczeństwa.
Dziecko jest wysłuchiwane w specjalnie przygotowanych pokojach, które z jednej strony pozwalają na dyskretną rejestrację całej rozmowy, a z drugiej zapewniają poczucie komfortu.
Samo przesłuchanie przyjmuje formę rozmowy, często w obecności specjalisty w zakresie psychologii lub psychiatrii (pomimo braku obowiązku w tym zakresie, jest bardzo często praktykowane). Czynności w tym zakresie odbywają się przy udziale jak najmniejszej liczby osób, tak aby dziecko nie doznawało dodatkowych bodźców stresowych.
W trakcie wysłuchiwania dziecko powinno mieć możliwość swobodnego wypowiadania się, a nawet zadawania pytań względem sądu. Rozmowa musi być dostosowana nie tylko do wieku małoletniego, ale także i jego zdolności intelektualnych.
W żadnym wypadku nie wolno dziecku sugerować konkretnych odpowiedzi lub wymuszać na nim składania określonych zeznań. Małoletni powinien mieć pełną możliwość swobodnego wypowiadania swoich opinii, nawet jeśli teoretycznie byłyby one nieprzydatne w danym postępowaniu.
§1. Sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
§2. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Art. 216.1 KPC
Czy sąd jest związany ze zdaniem dziecka w sprawie rozwodowej z orzeczeniem o winie?
Małoletni mogą być niestety manipulowani przez swoich rodziców, zwłaszcza gdy w grę wchodzą wysokie świadczenia alimentacyjne. W związku z tym sąd nie jest związany informacjami uzyskanymi od dziecka – może uwzględnić jednak jego zdanie i rozsądne życzenia.
Pamiętajmy, że o ile do wspomnianej manipulacji nie dochodzi z reguły w toku wysłuchiwania małoletniego (rodzic dziecka nie jest wtedy najczęściej obecny w pomieszczeniu), o tyle pojawia się ona przed dokonaniem takiej czynności. Niestety nikt nie ma wpływu na takie zachowanie – dziecko do momentu ostatecznego rozstrzygnięcia sądu w zakresie władzy rodzicielskiej, pozostaje pod pieczą obojga rodziców.
Z drugiej strony, uczestnictwo doświadczonego psychologa w wysłuchaniu dziecka przez sąd pozwala na wyłapanie wcześniejszej manipulacji ze strony co najmniej jednego rodzica.
Jak często dochodzi do wysłuchań dzieci w sprawie rozwodowej z orzeczeniem o winie?
Wysłuchanie dziecka w sprawie rozwodowej odbywa się tak naprawdę tylko wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędną konieczność. W praktyce dużo częściej dochodzi do przeprowadzania kuratorskich wywiadów środowiskowych w domu dziecka lub badań Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (zajmuje się on sporządzaniem opinii w sprawach rodzinnych).
Dziecko – świadek na sprawie rozwodowej z orzeczeniem o winie
Osoba, która jest zstępną stron i ukończyła 17 rok życia może być świadkiem na sprawie rozwodowej. Pamiętajmy jednak, że przysługuje jej prawo do odmowy składania zeznań. Będzie to szczególnie istotne, gdy potomstwo jest związane z każdym z rodziców i nie chce obciążać żadnego z nich.
Względem takiego dziecka stosujemy już wszystkie zasady, tak jak przy pełnoletnich świadkach.
Wsparcie psychologiczne dla dzieci w trakcie procesu rozwodowego
W kontekście rozwodu z orzeczeniem o winie, kluczową sprawą jest zapewnienie wsparcia psychologicznego dla dzieci, które bezpośrednio odczuwają skutki konfliktu pomiędzy rodzicami.
Eksperci z zakresu psychologii dziecięcej podkreślają, jak ważne jest, by maluchy miały dostęp do konsultacji i terapii, które pomogą im przetworzyć trudne emocje i zrozumieć sytuację.
W wielu sądach w Polsce, obok biegłych psychologów, działa też figura mediatora rodzinnego, który wspiera rodziny w trudnych chwilach separacji. Dla dobra dziecka warto również rozważyć zapisanie się na wspólne mediacje z byłym partnerem.
Mediacje te skupiają się nie tylko na aspektach prawnych, ale również pomagają w nawigacji przez emocjonalne trudności, które wiążą się z procesem rozwodowym. Dzięki temu dzieci, mimo bolesnych doświadczeń, mają szansę na zdrowsze przyswajanie nowej rzeczywistości i budowanie pozytywnych relacji z obiema stronami rodzicielskimi po rozwodzie.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].