Jak uzyskać zwolnienie z kosztów sądowych w procesie rozwodowym?

Praktycznie każdy pozew sądowy wymaga opłacenia. Przepisy mają jednak na względzie osoby, których nie stać na uiszczenie właściwej opłaty sądowej. Dotyczy to także spraw rozwodowych. Po spełnieniu określonych przesłanek strona ma więc możliwość uniknąć opłaty za pozew. 

Wysokość opłaty za pozew rozwodowy

Wniesienie opłaty sądowej za pozew jest zasada obowiązująca w polskim wymiarze sprawiedliwości. Można pokusić się tutaj o stwierdzenie, że stanowi taki koszt stanowi formę wynagrodzenia sędziego, który musi rozpoznać daną sprawę i wydać stosowne rozstrzygnięcie.

W przypadku spraw rozwodowych opłata za pozew sądowy jest stała i wynosi dokładnie 600 zł. Oczywiście dotyczy to prostych spraw rozwodowych, w których nie pojawia się wniosek o jednoczesne dokonanie podziału majątku wspólnego rozwodzących się stron. 

Zgodnie z treścią art. 26 ust. 1 pkt 1) ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, pozew rozwodowy podlega stałej opłacie w wysokości 600 zł – jest ona płatna w chwili zakładania sprawy. Do pozwu trzeba zatem dołączyć dowód uiszczenia powyższej opłaty (wystarczający jest np. wydruk z bankowości elektronicznej lub kwit z poczty). 

Jeśli małżonkowie decydują się na rozwód wraz z podziałem majątku wspólnego, opłata za pozew wzrośnie – obecnie wynosi ona 1000 zł, przy czym jeśli wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.

W sprawie rozwodowej mogą pojawić się także dodatkowe koszty:

  • wniosek o eksmisję małżonka: 200 zł,
  • dodatkowe koszty sądowe w przypadku zasądzenia alimentów: zależne od wysokości zasądzonych alimentów.

Zwolnienie z kosztów sądowych w procesie rozwodowym

Sytuacja finansowa osób, które decydują się na rozwód może być bardzo różna. Część stron powinna zakończyć swoje małżeństwo, jednak z powodu braku pieniędzy nie jest w stanie tego uczynić. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których małżonek nie jest w stanie zapłacić 600 zł tytułem opłaty sądowej za pozew. 

W powyższych przypadkach można skorzystać z tzw. zwolnienia od kosztów sądowych, które uwzględniają zwolnienie od konieczności wniesienia opłaty sądowej za pozew. W praktyce oznacza to, że powód, który inicjuje dane postępowanie nie opłaca pozwu, lecz wnosi wraz z nim wniosek o zwolnienie od kosztów. Pamiętajmy przy tym, że konieczne jest wówczas dołączenie także prawidłowo wypełnionego formularza – oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.

Zwolnienie od kosztów sądowych może być udzielone w całości lub w części. W tym drugim przypadku, sąd określa z jakich opłat zostaje zwolniona strona danego postępowania (najczęściej jest to właśnie opłata sądowa).

Zwolnienie z opłaty za pozew oznacza, że powód nie musi płacić za wniesienie pozwu już na żadnym etapie postępowania. Koszt wspomnianych 600 zł jest pokrywany wówczas ze środków Skarbu Państwa. Jeśli dojdzie do częściowego zwolnienia, powód może być zobowiązany np. do uiszczenia tylko fragmentu takiej opłaty, np. 200 lub 300 zł. Właściwe postanowienie w tym zakresie wydaje oczywiście każdorazowo sąd.

Jak uzyskać zwolnienie z opłaty za pozew rozwodowy?

Zwolnienie od opłaty sądowej za pozew jest możliwe tylko, gdy zainteresowana strona złoży w tym celu właściwy wniosek. Pismo powinno zawierać prośbę o zwolnienie wraz z uzasadnieniem swojego stanowiska. W praktyce strony, które chcą skorzystać z takiej opcji wykazują brak możliwości finansowych oraz konieczność przeprowadzenia rozwodu. 

Zgodnie z treścią art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek. Oznacza to, że kosztami mającymi priorytet w stosunku do kosztów sądowych są wyłącznie koszty utrzymania strony i jej rodziny. W celu uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych strona nie może natomiast powoływać się na konieczność ponoszenia innych jeszcze kosztów, w tym takich, które stanowią zwykłe koszty prowadzonej działalności gospodarczej.

Pamiętajmy, że duże zarobki lub posiadanie znacznego majątku w zasadzie przekreśla możliwość uzyskania omawianego zwolnienia. Sąd wnikliwie bada wysokość dochodu oraz posiadanego majątku i jeżeli jego zdaniem będzie on wystarczający do tego, aby uiścić stosowną opłatę sądową – zwolnienie będzie po prostu niemożliwe. W takim przypadku sąd wzywa wnioskodawcę do uiszczenia brakującej opłaty w terminie 7 dni od chwili doręczenia stosownego postanowienia. Jeżeli opłata wpłynie na rachunek sądu na czas, pozew będzie rozpatrywany, a sprawie nadany zostanie bieg oraz stosowna sygnatura akt. W przeciwnym wypadku, pozew zostanie zwrócony nadawcy – sytuacja wygląda tak, jak gdyby takie pismo nie zostało w ogóle złożone do sądu.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych składa się wraz z pozwem – teoretycznie można to zrobić także w późniejszym czasie, jednak w praktyce takie rozwiązanie nigdy nie jest stosowane. Pismo powinno być skierowane do sądu, który ma zająć się daną sprawą.

Dodatkowe aspekty ubiegania się o zwolnienie z kosztów sądowych

W procesie ubiegania się o zwolnienie z kosztów sądowych warto również wziąć pod uwagę kilka dodatkowych aspektów. Przede wszystkim, oprócz oczywistego kryterium finansowego, sąd może zwrócić uwagę na inne okoliczności towarzyszące danej sprawie. Na przykład, czy strona składająca wniosek napotkała na trudności finansowe nagle i nieprzewidywalnie, czy może są one wynikiem długotrwałego zaniedbania obowiązków finansowych.

Ponadto, w trakcie rozpatrywania wniosku, sąd może zażądać dodatkowych dokumentów potwierdzających stan finansowy wnioskodawcy, takich jak wyciągi z konta bankowego, zaświadczenia o dochodach czy informacje o ewentualnych zobowiązaniach.

Jest też ważne, aby pamiętać, że decyzja sądu o zwolnieniu z kosztów jest decyzją dyskrecjonalną. Oznacza to, że nawet jeśli wnioskodawca spełnia wszystkie formalne kryteria, sąd może uznać, że w danym przypadku nie jest on uprawniony do zwolnienia. Dlatego tak ważne jest, aby wniosek był dobrze przygotowany i poparty odpowiednią argumentacją. Jeśli strona ma wątpliwości co do swojego wniosku, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty w dziedzinie prawa rodzinnego.

Ile czasu trwa rozpatrzenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych?

Złożenie pozwu o rozwiązanie małżeństwa wraz z wnioskiem o zwolnienie strony od konieczności ponoszenia kosztów sądowych powoduje, że sąd w pierwszej kolejności rozpatruje to drugie pismo. W praktyce zajmuje to ok. miesiąc. Czasami zdarza się, że wniosek jest rozpatrywany szybciej lub wolniej – termin na jego analizę nie powinien być jednak dłuższy, niż 3 miesiące. 

Jeśli sąd opóźnia się z udzieleniem odpowiedzi co do zwolnienia strony od kosztów sądowych, wnioskodawca może złożyć wniosek o przyspieszenie rozpoznania wniosku. W skrajnych przypadkach istnieje nawet możliwość złożenia skargi na przewlekłość postępowania – ma to miejsce z reguły wtedy, gdy wniosek leży bez rozpoznania w sądzie od roku. 

Na zakończenie warto podkreślić, że zwolnienie od kosztów sądowych powinno być przyznawane w sytuacjach wyjątkowych oraz że instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które ze względu na szczególnie trudną sytuację materialną nie mogą ponieść tych kosztów bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Ubiegający się o taką pomoc powinien zatem w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia środków niezbędnych dla utrzymania dla siebie i rodziny. Dopiero gdy poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające może zwrócić się o pomoc państwa.

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].