Wspólnota majątkowa małżonków: Jakie są twoje prawa?

Zawarcie małżeństwa powoduje co do zasady powstanie ustawowej wspólności majątkowej pomiędzy małżonkami. Oczywiście taki ustrój może być w każdej chwili zmieniony stosowną umową. Na czym polega ustawowa wspólność i jakie skutki ze sobą niesie? O tym dowiesz się w dalszej części.

Ustawowy ustrój wspólnoty majątkowej w małżeństwie

Podstawowym skutkiem majątkowym w przypadku zawarcia małżeństwa jest powstanie ustawowej wspólności. Pomiędzy małżonkami powstaje wówczas majątek wspólny, z którego mogą korzystać obje z nich – razem przyczyniają się także do jego powiększania.

Ustawowy ustrój majątkowy powstaje tak naprawdę z mocy samego prawa – małżonkowie nie muszą zatem dopełniać w tej kwestii żadnych formalności. Innymi słowy, zalegalizowanie związku powoduje powstanie wspólności majątkowej niejako automatycznie. Oczywiście zarówno przed ślubem, jak i po nim, małżonkowie mogą zawrzeć stosowną umową (często określaną jako intercyza), która w odmienny sposób będzie regulowała istniejące pomiędzy nimi stosunki majątkowe.

Czym jest wspólnota majątkowa małżonków?

Odpowiadając na powyższe pytanie – jest to ustrój majątkowy, który obowiązuje w danym małżeństwie. Polega on na tym, że w związku istnieje tzw. majątek wspólny, do którego prawa ma każde z małżonków.

Co wchodzi w skład wspólnoty majątkowej małżonków?

Pomimo, iż wydawałoby się, że majątek wspólny w małżeństwie obejmuje wszystko, co zostanie zgormadzone przez męża i żonę, w rzeczywistości jest nieco inaczej. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują, co wchodzi w skład takiego majątku – pewne rzeczy są z niego po prostu wyłączone.

Zgodnie z treścią art. 31 KRO, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

  • pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
  • dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
  • środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
  • kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.).

Art. 31 KRO

Majątek osobisty małżonka a majątek wspólny

Pojęcie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej nierozerwalnie wiąże się z majątkami osobistymi każdego z małżonków. Majątek wspólny nie oznacza bowiem, że od chwili jego powstania pomiędzy małżonkami istnieje już tylko taka wspólność. Tak naprawdę zarówno mąż, jak i żona posiadają swoje majątki osobiste, do których prawa ma wyłącznie każde z nich.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

  • przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
  • przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
  • prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
  • przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
  • prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
  • przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
  • wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
  • przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
  • prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
  • przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Pamiętajmy zatem, że z momentem powstania wspólności ustawowej nie dochodzi do zniesienia majątków osobistych małżonków. Każdy z małżonków nadal posiada majątek osobisty, w skład którego wchodzą przede wszystkim składniki nabyte przed powstaniem wspólności oraz nabyte w inny sposób określony w art. 33 KRO. Jeżeli nie doszło do pełnego rozszerzenia wspólności majątkowej w drodze umowy, majątek wspólny nie zastępuje majątków osobistych obojga małżonków, lecz funkcjonuje w stosunku do nich równolegle.

Mimo istnienia między małżonkami wspólności ustawowej, małżonkowie zachowują majątki osobiste, w skład których wchodzą prawa i przedmioty majątkowe nabyte w przypadkach określonych w art. 33 KRO. 

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Art. 33 KRO

Cechy ustawowej wspólności majątkowej małżonków

Istnieje majątku wspólnego w małżeństwie daje co prawda pewne prawa do dysponowania zgromadzonymi w nim składnikami, jednak trzeba pamiętać, że istnieją w tym zakresie także pewne ograniczenia. 

Charakterystycznymi cechami wspólności majątkowej w małżeństwie, różniącymi ją od współwłasności w częściach ułamkowych, jest to, że:

  • jest to wspólność bezudziałowa,
  • w czasie jej trwania małżonkowie nie mogą rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego i nie mogą wyzbyć się ich na rzecz osób trzecich, a co więcej, stosownie do art. 35, żadne z małżonków nie może rozporządzić ani nawet zobowiązać się do rozporządzenia udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku, ani żądać podziału majątku wspólnego,
  • w odróżnieniu od współwłasności w częściach ułamkowych, która jest prawem własności kilku osób do jednej rzeczy, wspólność ustawowa jest wspólnością masy majątkowej mieszczącej się w pojęciu mienia określonego w art. 44 Kodeku cywilnego, mogącej obejmować wiele różnych praw majątkowych (własność, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe, prawa obligacyjne).

Zalety i wady ustawowej wspólnoty majątkowej

Decyzja o zachowaniu ustawowej wspólności majątkowej, bądź zmianie jej na inną formę, powinna być świadoma i przemyślana. Wielu małżonków docenia zalety tej formy, takie jak:

  • Prostsza administracja majątkiem. Brak konieczności różnicowania, czy konkretny przedmiot nabyto przed czy po ślubie, chyba że jest to wymagane z innych przyczyn.
  • Wsparcie finansowe. Małżonkowie wspierają się wzajemnie finansowo w trudnych chwilach.
  • Zwiększona odpowiedzialność finansowa. Małżonkowie mogą być odpowiedzialne za długi nabyte w trakcie małżeństwa.

Jednakże wspólnota majątkowa może przynieść także pewne wyzwania, takie jak:

  • Komplikacje przy długach. Jeżeli jeden z małżonków nabywa długi, druga osoba może zostać za nie odpowiedzialna.
  • Brak pełnej kontroli nad majątkiem. Konieczność uzyskania zgody drugiego małżonka na pewne transakcje.
  • Ewentualne komplikacje przy rozwodzie. Nierozwiązane kwestie majątkowe mogą prowadzić do trudnych negocjacji i sporów.

Zanim zdecydujemy się na zachowanie ustawowej wspólności majątkowej lub jej zmianę, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym, aby w pełni zrozumieć konsekwencje swojej decyzji.

Zakaz dokonywania podziału majątku wspólnego

Bardzo ważne jest, że w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Z powyższego jasno wynika, że majątek wspólny w trakcie trwania małżeństwa nie może być podzielony. Może zostać jednak przekształcony – np. na ustrój rozdzielności majątkowej. W tym celu niezbędna jest jednak wizyta w kancelarii notarialnej i zawarcie stosownej umowy. 

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].