Z kim dziecko po rozwodzie: Prawa i obowiązki rodziców

Rozwód jest niezwykle stresującym wydarzeniem, zwłaszcza gdy w sprawie pojawiają się wspólne małoletnie dzieci stron. W takiej sytuacji małżonkowie w pierwszej kolejności powinni zadbać o utrzymanie dobrych relacji z dziećmi i wyjaśnienie im na czym polega rozwód oraz jakie konsekwencje się z nim wiążą. Praktyka niestety pokazuje, że nie zawsze jest to możliwe do zrealizowania. Niezależnie jednak od tego, jeśli przy rozwodzie pojawiają się dzieci, sąd zawsze orzeknie kto i w jakim zakresie będzie sprawował nad nimi władzę rodzicielską.

Rozwód nie zawsze jest dopuszczalny

Zacznijmy od tego, że nawet zgodna wola małżonków co do kwestii rozstania nie zawsze może być wystarczająca dla sądu, żeby mógł on orzec rozwód. Będzie tak jeśli, wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków.

Ustawodawca nie przewidział konkretnych sytuacji, w których dochodzi do naruszenia dobra dzieci stron – każdorazowo są one wnikliwie badane przez sąd w toku postępowania rozwodowego. Przykładem naruszenia dobra dziecka w tym przypadku może być chociażby groźba utraty przez niego zdrowia fizycznego lub psychicznego.

Jeśli dla dziecka bardziej korzystna stanie się sytuacja, w której jego rodzice pozostaną w związku małżeńskim, o rozwodzie w zasadzie będzie można zapomnieć (przynajmniej na jakiś czas).

Sąd w takich przypadkach nie opiera się jednak wyłącznie na własnych przemyśleniach, lecz na opiniach specjalistów – najczęściej z zakresu psychologii. Jeśli biegli stwierdzą, że rozwód nie zagrozi szeroko rozumianemu dobru dziecka, sprawa zakończy się wyrokiem rozwiązującym małżeństwo. To z kolei wiąże się z kilkoma znaczącymi skutkami dla małoletnich.

Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Art. 56 §2 KRO

Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem po rozwodzie

Zgodnie z treścią art. 58 §1, 1a i 1b Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.

Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W braku porozumienia, o którym mowa powyżej, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.

Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Z powyższego wynika jednoznacznie, iż rodzice mogą w rzeczywisty sposób wpłynąć na sąd w zakresie ustalenia kwestii sprawowania władzy rodzicielskiej i wykonywania kontaktów z dziećmi. Oczywiście w tym celu należałoby zawrzeć porozumienie oraz umieścić w pozwie rozwodowym stosowny wniosek.

W praktyce zgodne działanie rozwodzących się małżonków nie tylko przyspieszy całe postępowanie, ale także uchroni dzieci przed dodatkowym stresem związanym chociażby z koniecznością udziału w postępowaniu sądowym.

§1. Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

§2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Art. 113 KRO

Z kim zostanie dziecko po rozwodzie?

Jeżeli jednak rodzice nie dojdą do porozumienia i każde z nich będzie walczyło o samodzielne wychowywanie wspólnych dzieci, sąd będzie musiał zbadać komu i na jakich warunkach przypadnie obowiązek opiekowania się potomstwem. Na sali sądowej również i w tym przypadku będzie musiał pojawić się biegły z zakresu psychologii, który po zbadaniu dziecka stwierdzi, z którym rodzicem powinno ono zamieszkać na stałe.

Jak wygląda takie badanie?

Przede wszystkim odbywa się poza budynkiem sądu, tak aby nie narażać dziecka na dodatkowy stres. Biegli zapraszają na badanie nie tylko małoletniego, ale także jego rodziców, a czasem i innych członków najbliższej rodziny (szczególnie jeśli do tej pory aktywnie uczestniczyli w życiu dziecka).

Psychologowie i pedagodzy przeprowadzają z tymi osobami szczegółowe rozmowy, dorośli są ponadto proszeni o wypełnienie kwestionariuszy i rozwiązanie odpowiednich testów. Dzieci natomiast rysują, bawią się i są obserwowane w spontanicznych kontaktach z rodzicami w tzw. przyjaznych pokojach.

Na tej podstawie rozpoznawana jest aktualna sytuacja psychologiczna małoletniego, a także charakter więzi, jakie ma on z każdym z rodziców. Wnioski z przeprowadzonego badania biegli przedstawiają następnie sądowi, który na ich podstawie musi rozstrzygnąć jakie będzie miejsce zamieszkania dziecka, komu i na jakich zasadach zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej oraz czy dziecku lub jego rodzicom potrzebna jest dodatkowa pomoc specjalistów.

§1. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

§2. Przepisy § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun lub gdy zostało umieszczone w pieczy zastępczej.

Art. 113.1 KRO

Władza rodzicielska w wyroku rozwodowym

Jeśli chodzi o ustalenie zakresu wykonywania władzy rodzicielskiej, to w wyroku rozwodowym może on przybrać następujące warianty:

  • Władza rodzicielska przypadnie obojgu rodzicom;
  • Władza rodzicielska przypadnie jednemu z rodziców, przy czym jednocześnie zostaje ograniczona władza do obowiązków i uprawnień rodzicielskich drugiego rodzica;
  • Następuje ograniczenie praw rodzicielskich obojga rodziców i przydzielenie kuratora sądowego lub skierowanie dziecka do placówki opiekuńczo-wychowawczej, czy rodziny zastępczej;
  • Następuje pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z małżonków, w przypadku gdy rodzicie w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki;
  • Zostaje zawieszone wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Niezależnie od ustalenia zakresu władzy rodzicielskiej, sąd ustala także kwestie związane z prawami rodziców co do formy kontaktów z dzieckiem. Warto w tym miejscu podkreślić, że prawo do kontaktów z potomstwem jest niezależne od przysługiwania pełni władzy rodzicielskiej.

Co ciekawe, aktualne przepisy pozwalają, aby sąd uwzględnił tzw. „rozsądne życzenia” dziecka, co do formy i ilości kontaktów z rodzicami. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Konsekwencje rozwodu dla dziecka

Niezależnie od powyższego, należy pamiętać, że każdorazowe wciąganie dziecka w zatargi dorosłych niesie ze sobą pewne konsekwencje. Najgorszy skutek to oczywiście trauma dla małoletniego i konieczność obserwowania przez niego walki pomiędzy rodzicami.

Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, iż kłótnie o to, kto powinien wychowywać wspólne dziecko spowoduje wydłużenie całego postępowania sądowego – trzeba wówczas prowadzić poszerzone postępowanie dowodowe, które zajmuje bardzo dużo czasu.

Przyszli rozwodnicy powinni mieć więc na uwadze w pierwszej kolejności dobro swojego dziecka. Jeśli jednak ten argument jest dla nich za słaby, to szybkość uzyskania wyroku rozwodowego będzie chyba skutecznym motywatorem do tego, aby nie wciągać dzieci do konfliktu pomiędzy dorosłymi.

Udział dziecka w ustaleniu spraw finansowych po rozwodzie

Rozwód nie tylko wpływa na emocjonalny stan rodziny, ale również ma istotne konsekwencje finansowe. W Polsce, kiedy para decyduje się na rozstanie, konieczne jest nie tylko ustalenie kwestii opieki nad dziećmi, ale także odpowiedzialności finansowej każdego z rodziców.

Alimenty na rzecz dzieci to ważny element, który gwarantuje ich właściwe utrzymanie i edukację. Warto jednak pamiętać, że ustalanie wysokości alimentów nie powinno być źródłem dodatkowego konfliktu. Dla dobra dziecka, rodzice powinni dążyć do transparentnych i uczciwych ustaleń w zakresie wsparcia finansowego.

Zrozumienie, że odpowiedzialność za wychowanie dziecka jest wspólna, może pomóc w uniknięciu niepotrzebnych napięć i wspieraniu dziecka w tym trudnym dla niego czasie. Jednocześnie, warto korzystać z doradztwa prawnego, aby upewnić się, że wszelkie ustalenia są zgodne z obowiązującym prawem i chronią interesy wszystkich zaangażowanych stron.

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].