Podjęcie decyzji o rozstaniu nie zawsze musi oznaczać rozwód. Małżonkowie mogą bowiem zadecydować o separacji, zarówno tej faktycznej, jak i prawnej. Te dwie instytucje zasadniczo różnią się od siebie, głównie pod względem skutków prawnych.
Kiedy zdecydować się na rozwód, a kiedy na separację?
W praktyce przyjęło się, że żądanie separacji ma miejsce wtedy, gdy istnieje szansa na pogodzenie małżonków. Rozwód zaś pojawia się w przypadku, gdy w zasadzie nie ma już możliwości utrzymania związku. Trzeba przy tym zaznaczyć, że separacja może pojawić się także na sprawie rozwodowej – jeśli sąd uzna, że istnieją szanse na odbudowanie więzi pomiędzy stronami.
Podstawowymi przesłankami decydującymi o możliwości uzyskania rozwodu jest trwałe (nieodwracalne) i zupełne wygaśnięcie relacji pomiędzy małżonkami w 3 sferach życia:
- gospodarczej,
- fizycznej,
- emocjonalnej.
Z kolei przesłanką orzeczenia separacji jest tylko zupełny rozkład pożycia małżeńskiego – istnieje więc szansa na przywrócenie pozytywnych relacji pomiędzy małżonkami. Innymi słowy, separacja pojawia się zawsze wtedy, gdy istnieją choćby najmniejsze szanse na uratowanie związku.
Do orzeczenia separacji potrzebne jest więc tylko ustalenie zupełności rozkładu pożycia.
§1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
§2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
§3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Art. 56 KRO
Kiedy rozwód jest niemożliwy?
Pozytywne przesłanki separacji lub rozwodu to tylko jedna strona medalu. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawierają bowiem dodatkowe tzw. negatywne przesłanki, które przekreślają szanse na uzyskanie zarówno rozwodu, jak i separacji.
W przypadku rozwodu, nie będzie on możliwy do uzyskania, jeśli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Kiedy separacja jest niedopuszczalna?
Podobnie też będzie w przypadku separacji – nie będzie ona możliwa, gdy wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
§1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
§2. Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
§3. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.
Art. 61.1 KRO
Skutki orzeczenia rozwodu
Podstawowym skutkiem orzeczenia rozwodu jest rozwiązanie małżeństwa. Powoduje to automatyczne ustanie ustawowej wspólności majątkowej (jeśli oczywiście takowa pomiędzy małżonkami istniała). W praktyce doprowadza to do powstania żądania podziału majątku wspólnego.
W wyroku rozwodowym sąd orzeka także o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron oraz zakresie ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania potomstwa. W przypadku wspólnego zamieszkiwania w jednej nieruchomości, rozstrzyga się także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez rozwiedzionych małżonków.
Rozwód wymaga także ustalenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego – lub uznania, że żadna ze stron nie ponosi w tym zakresie jakiejkolwiek winy.
§1. Przy orzekaniu separacji stosuje się przepisy art. 57 orzekanie o winie przy orzekaniu rozwodu i art. 58 wyrok orzekający rozwód.
§2. Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Art. 61.3 KRO
Skutki orzeczenia separacji
Zgodnie z treścią art. 61.4 §1 KRO, orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Podstawową różnicą w tym zakresie jest jednak to, że separacja nigdy nie doprowadza do rozwiązania małżeństwa. Tym samym żadna ze stron nie może zawrzeć nowego małżeństwa.
Separacja powoduje również niemożność zmiany nazwiska któregokolwiek z małżonków – nie można więc wrócić do nazwiska noszonego przed ślubem.
Separacja powoduje powstanie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami z mocy samego prawa. Przez czas jej trwania, majątek wspólny nie może istnieć. Dopiero zniesienie separacji powoduje przywrócenie poprzedniego małżeńskiego ustroju majątkowego (sprzed orzeczenia separacji).
Relacje pomiędzy małżonkami pozostającymi w separacji ulegają niejako zawieszeniu – nie wygasają więc całkowicie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Tego rodzaju obowiązek podobny jest do świadczeń alimentacyjnych pomiędzy rozwiedzionymi.
Kolejnym skutkiem separacji jest brak ustalania winy małżonków za rozkład ich pożycia. W tego rodzaju sprawach niedopuszczalne jest zatem badanie winy.
§1. Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§2. Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa.
§3. Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.
§4. Do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60 obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka, z wyjątkiem § 3.
§5. Przepisu art. 59 zmiana nazwiska po rozwodzie nie stosuje się.
Art. 64.4 KRO
Co jeżeli jeden z małżonków żąda rozwodu, a drugi separacji?
Sytuacje, w których jedna ze stron żąda rozwodu, druga zaś separacji nie należą do rzadkości. Jakie rozstrzygnięcie powinien podjąć wówczas sąd? Odpowiedź znajdziemy wprost w przepisach KRO.
Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Warto zapamiętać, że jeśli sprawa rozwodowa przeniesie się do sądu II instancji (na skutek apelacji wniesionej przez jednego z małżonków), w tym momencie ustaje prawo do żądania separacji.
Na zakończenie dodajmy także, że skutki separacji mogą zostać zniesione w skutek orzeczenia Sądu, nie jest to możliwe w przypadku rozwodu.
§1. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.
§2. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Art. 61.2 KRO
Koszty procesu rozwodowego i separacyjnego
Nie mniej ważne, omawiając temat rozwodu i separacji, są aspekty finansowe tych procesów. Koszty postępowania rozwodowego czy separacyjnego w Polsce mogą znacząco różnić się w zależności od skomplikowania sprawy, wyboru pełnomocnika czy też postaw stron. W przypadku zgodnego rozwodu, gdy małżonkowie są zgodni co do wszystkich kwestii (np. podział majątku, władza rodzicielska nad dziećmi), koszty są zdecydowanie niższe niż w sytuacji, gdy sprawa staje się sporna.
Pełnomocnik prawny, zazwyczaj adwokat lub radca prawny, może wnieść znaczący wkład w skuteczność i przebieg procesu, ale wiąże się to również z dodatkowymi kosztami. Nie można też zapominać o opłatach sądowych oraz ewentualnych ekspertyzach, które mogą być potrzebne w trakcie postępowania.
Kolejnym istotnym aspektem jest czas trwania procesu. Proces separacyjny zazwyczaj trwa krócej niż proces rozwodowy, szczególnie jeśli sprawa jest sporna. Dłuższy czas trwania postępowania rozwodowego może również przekładać się na wyższe koszty, związane z koniecznością uczestniczenia w kolejnych rozprawach czy konsultacjach z pełnomocnikiem.
Z tego względu, podejmując decyzję o wszczęciu postępowania rozwodowego lub separacyjnego, warto mieć na uwadze nie tylko aspekty emocjonalne i prawne, ale również te finansowe. Indywidualna konsultacja z ekspertem prawa rodzinnego może pomóc w oszacowaniu potencjalnych kosztów i wyborze najlepszej drogi postępowania.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
