Rozwodzący się małżonkowie bardzo często stoją przed dylematem co zrobić ze wspólnym mieszkaniem? Jest to szczególnie istotna kwestia, jeśli w małżeństwie istniał ustrój wspólności majątkowej. W wyroku rozwodowym można jednak dobrze rozwiązać ten problem.
Mieszkanie we wspólności ustawowej
Zawarcie związku małżeńskiego w Polsce powoduje powstanie ustawowej wspólności majątkowej z mocy samego prawa. Oczywiście małżonkowie mogą zmienić taki ustrój i doprowadzić do całkowitego lub częściowego wyłączenia owej wspólności – najczęściej robi się to przy pomocy intercyzy (zawieranej przed ślubem lub w trakcie trwania małżeństwa).
Jeśli w wspólne mieszkanie małżonków wejdzie w skład majątku wspólnego, to po rozwodzie konieczne będzie uregulowanie kwestii prawa własności takiej nieruchomości. Rozwodnicy mogą to zrobić na dwa różne sposoby:
- w formie stosownej umowy zawartej przed notariuszem – ta opcja jest możliwa tylko, gdy byli małżonkowie są w stanie porozumieć się ze sobą i wypracować konsensus,
- poprzez sądowy podział majątku wspólnego – zainicjowany już na sprawie rozwodowej lub po rozwiązaniu małżeństwa.
Oczywiście podział majątku w przypadku rozwodu nie jest obowiązkowy, byli małżonkowie mogą bowiem dogadywać się ze sobą w zakresie wspólnego mieszkania. Praktyka pokazuje jednak, że w zdecydowanej większości przypadków jest to z reguły niemożliwe.
Kwestia wspólnego mieszkania w wyroku rozwodowym
Wyrok rozwiązujący dane małżeństwo musi zawierać w sobie kilka obligatoryjnych elementów, np. określenie winy lub jej braku w zakresie rozkładu pożycia małżeńskiego. Jeśli w sprawie pojawia się wspólne mieszkanie, są musi uregulować także i tę kwestię.
Zgodnie z treścią art. 58 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Pamiętajmy, że na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
Określenie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania
Bardzo częstą praktyką stosowaną przez sądy w zakresie orzekania o wspólnym mieszkaniu rozwodników jest ustalenie zakresu korzystania z nieruchomości. W praktyce polega to na tym, że ustala się wówczas części wspólne nieruchomości, z których mogą korzystać obie strony (np. łazienka, korytarz, kuchnia). Dodatkowo sąd wskazuje, które pokoje przeznaczone są do wyłącznego użytku danej osoby (np. była żona otrzymuje duży pokój, zaś był mąż pokój sypialniany).
Jak zaznaczył Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 20 maja 2016 r. (sygn. akt I ACa 206/16), określenie w wyroku rozwodowym na podstawie art. 58 § 2 KRO sposobu korzystania z mieszkania po orzeczeniu rozwodu nie tworzy po stronie byłego małżonka samodzielnego tytułu prawnego, wyłączającego prawo właściciela do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego. Wskazać należy, że podział mieszkania do korzystania posiada charakter czysto faktyczny, użytkowy, a z założenia również tymczasowy. Podział ten powoduje zatem jedynie to, iż małżonek nie dysponujący prawem do lokalu mieszkalnego, a zamieszkujący do chwili rozwodu wraz z drugim małżonkiem – dysponentem prawa do lokalu, w którym oboje jak dotąd zamieszkiwali, uzyskuje tytuł do korzystania z fizycznie wydzielonej części tego lokalu dotąd, dopóki sam nie podejmie on decyzji o opuszczeniu lokalu lub też nie zostanie z niego usunięty na skutek wydania względem jego osoby prawomocnego orzeczenia o eksmisji, w związku z zaistnieniem ustawowych przesłanek jej orzeczenia.
Eksmisja ze wspólnego mieszkania po rozwodzie
Rozwód może pociągać za sobą eksmisję jednego z byłych małżonków, dodajmy jednak, że taka sytuacja jest stosowana przez sąd tylko w ostateczności – np. gdy małżonek uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego znęcał się fizycznie lub psychicznie nad partnerem lub wspólnymi małoletnimi dziećmi. Możliwość zastosowania eksmisji ze wspólnego mieszkania rozwodników wymaga każdorazowo wnikliwego zbadania okoliczności całej sprawy.
Eksmisja jest zatem stosowana tutaj wyłącznie wówczas, gdy jeden z małżonków nie tylko postępuje w sposób rażąco naganny wobec drugiego korzystającego ze wspólnego lokalu mieszkalnego ale to zachowanie, zasługujące na jednoznacznie negatywną, obiektywnie ocenę, wywołuje ściśle określony skutek. Skutek ten to zupełne wykluczenie możliwości wykorzystywania mieszkania zgodnego z jego przeznaczeniem, przez współmałżonka. Pomiędzy wykluczeniem tej możliwości po jego stronie, a sposobem zachowania potencjalnie eksmitowanego musi istnieć adekwatny związek przyczynowy.
Wypadek wyjątkowy, o jakim mowa w art. 58 § 2 zdanie drugie KRO, może wystąpić również w sytuacji, gdy rażąco naganne zachowanie się małżonka wobec drugiego małżonka, uniemożliwiające dalsze wspólne zamieszkiwanie rozwiedzionych małżonków, wprawdzie już ustało, jednak w dalszym ciągu istnieje zagrożenie wystąpienia takiego zachowania.
Podział wspólnego mieszkania
Najlepszym rozwiązaniem jest jednak podział wspólnego mieszkania, może on jednak nastąpić dopiero uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.
W tym zakresie możemy mieć do czynienia z następującymi rozwiązaniami:
- dokonanie fizycznego podziału nieruchomości – nie wchodzi to jednak w grę w przypadku niewielkich mieszkań położonych w blokach,
- przyznanie mieszkania na wyłączną własność jednemu z małżonków i obciążenie go obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego,
- sprzedaż mieszkania i podział uzyskanej z tego tytułu sumy pomiędzy małżonków stosownie do wysokości przypadających im udziałów w majątku wspólnym.
Najlepszym rozwiązaniem w całej sytuacji jest oczywiście zawarcie stosownego porozumienia pomiędzy byłymi małżonkami. Jeśli nie będzie to jednak możliwe, o losach wspólnego mieszkania będzie decydował każdorazowo sąd.
Podstawa prawna:
Art. 58 KRO
Konsultacja z prawnikiem w kwestiach podziału majątku
Podczas procesu rozwodowego, szczególnie, kiedy pojawia się kwestia podziału majątku i praw dotyczących wspólnego mieszkania, niezwykle istotne jest skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym. Tylko doświadczony adwokat lub radca prawny zdający sobie sprawę z niuansów tego obszaru może zapewnić rzetelną i skuteczną pomoc prawną. Taki ekspert pomoże w analizie dostępnych opcji podziału nieruchomości, wyjaśni prawa i obowiązki obu stron oraz pomoże uniknąć potencjalnych pułapek prawnych. Wspólnie z prawnikiem można opracować strategię, która uwzględnia interesy wszystkich stron zaangażowanych w proces rozwodowy.
Pamiętajmy, że każda sytuacja jest inna, a proces rozwodowy może wiązać się z silnymi emocjami i napięciami. Konsultacja z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym może przynieść pewność, że wybór dotyczący wspólnego mieszkania zostanie podjęty w sposób przemyślany i zgodny z obowiązującymi przepisami prawa.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
