Sprawy rozwodowe bardzo często wiążą się z koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego. Małżonkowie nie wiedzą jednak jakie dowody można wykorzystać w sądzie i jak formalnie należy to zrobić. Zebranie odpowiednich materiałów nie zawsze jest prostym zadaniem – jak więc to zrobić?
Postępowanie dowodowe
Przeprowadzenie dowodów w sądzie jest w zasadzie codziennością. Rzadko kiedy sąd opiera swoje rozstrzygnięcie wyłącznie w oparciu o twierdzenia stron postępowania – chyba, że są one zgodne.
Podobnie jest w przypadku rozwodów – istnieje spora szansa na uniknięcie żmudnego i czasochłonnego postępowania dowodowego, ale tylko wtedy gdy strony zgodnie żądają rozwiązania ich małżeństwa, w sprawie nie pojawiają się małoletnie dzieci i nie występuje potrzeba ustalenia świadczeń alimentacyjnych. Oczywiście podstawowym warunkiem orzeczenia każdego rozwodu jest pojawienie się zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego we wszystkich 3 sferach życia – gospodarczej, fizycznej oraz emocjonalnej.
Zgodnie z treścią art. 235 §1 Kodeksu postępowania cywilnego, postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).
Jak wynika z powyższego, zasadą jest, że dowody przeprowadzane są na rozprawie. Aby tego dokonać należy jednak wcześniej zawnioskować o ich przeprowadzenie.
Czym jest dowód w sprawie?
Jak stanowi art. 227 KPC, Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W przypadku rozwodu będą to wszelkie materialne, jak i niematerialne środki, które przekonają sąd, że rozstanie jest w danej sytuacji jedynym najlepszym rozwiązaniem.
Dodatkowo jeśli którakolwiek ze stron występuje z wnioskami procesowymi takimi jak ustalenie świadczeń alimentacyjnych, powierzenie władzy rodzicielskiej i wyłącznej opieki nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, czy też wskazanie zakresu korzystania ze wspólnego mieszkania, będzie musiała udowodnić swoje racje przed sądem.
Pamiętajmy przy tym, że fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu. Sąd bierze je pod rozwagę nawet bez powołania się na nie przez strony. Nie wymagają dowodu również fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna oraz fakty znane sądowi z urzędu, jednakże sąd powinien zwrócić na nie uwagę stron. Nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości.
Gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.
Kiedy zbierać materiał dowodowy do rozwodu?
Podstawowym, choć często niewystarczającym dowodem w sprawie rozwodowej są wyjaśnienia składane przez samych małżonków. Jeśli są one zgodne i nie naruszają ewentualnego dobra wspólnych małoletnich dzieci, sąd może odstąpić od konieczności przeprowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego. Innymi słowy, zbieranie dowodów w takim przypadku jest po prostu zbędne.
Zupełnie inaczej będzie w przypadku, gdy strony postępowania pozostają ze sobą w konflikcie i każda z nich chce udowodnić winę za rozkład pożycia małżeńskiego przeciwnikowi. W tej sytuacji zbieranie dowodów jest po prostu konieczne.
Pamiętajmy, że zgromadzenie środków, które będą wykorzystywane w postępowaniu rozwodowym powinno nastąpić przed wniesieniem pozwu. Dowody, które miałyby zostać użyte w toku procesu mogą być przez sąd pominięte – dlatego tak ważne jest zebranie ich w odpowiednim czasie.
Strona decydująca się na wykorzystywanie dowodów przed sądem musi zawnioskować o ich przeprowadzenie w toku procesu – robi się to w pozwie wraz ze wskazaniem okoliczności, która ma być wykazana przez dany dowód. Przykładowo – wnioskujemy o przeprowadzenie dowodu ze zdjęć ukazujących pozwanego małżonka z kochanką, na okoliczność udowodnienia zdrady, a przez to doprowadzenia do rozkładu pożycia małżeńskiego.
Jak zbierać materiał dowodowy do spraw rozwodowych?
Zgromadzenie odpowiedniej ilości dowodów dla sądu może wymagać pewnej ilości czasu. Najlepszymi środkami są tutaj niepodważalne dokumenty, nagrania i zdjęcia – bardzo ciężko jest kwestionować ich prawdziwość.
Strona, która chce posłużyć się takimi środkami może je uzyskać w dwojaki sposób:
- poprzez samodzielne gromadzenie dowodów,
- poprzez pomoc innych osób – rodziny, przyjaciół lub prywatnego detektywa.
Część dowodów może przybierać formę dokumentów – są one najłatwiejsze do uzyskania. Takimi środkami są np. obdukcje i zaświadczenia, a także raporty policyjne i sądowe. W praktyce dokumentacja stanowiąca dowody w sprawie rozwodowej pojawia się, gdy przyczyną rozstania jest przemoc fizyczna lub psychiczna.
Gromadzenie dowodów dotyczących majątku małżonków
Jednym z kluczowych aspektów w postępowaniu rozwodowym jest kwestia majątkowa. Tak samo jak gromadzenie dowodów dotyczących przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego, równie ważne jest zbieranie dokumentów potwierdzających stan majątkowy obu stron.
Często staje się to przedmiotem sporu, gdy jeden z małżonków podejrzewa drugiego o ukrywanie majątku lub dochodów. Wtedy rachunki bankowe, umowy kupna-sprzedaży, faktury, a także świadkowie mogą stać się nieocenioną pomocą w udowodnieniu prawdy o stanie majątkowym.
Nie należy zapominać, że nierzetelne przedstawienie informacji majątkowych może mieć poważne konsekwencje prawne i wpłynąć na decyzję sądu dotyczącą podziału majątku wspólnego. W związku z tym, staranne i kompleksowe zbieranie dowodów w tej kwestii jest niezwykle istotne.
Czy nielegalnie zdobyte dowody mają wartość w sądzie?
Problematyczną kwestią są tzw. dowody z zakazanego (zatrutego) drzewa, a więc te zdobyte nielegalnie i z naruszeniem obowiązujących przepisów. Doskonałym przykładem niech będzie tutaj nagranie współmałżonka bez poinformowania go o tym i celowe zdobywanie oświadczeń o określonej treści. Takie dowody powstają najczęściej na skutek manipulacji jednej ze stron postępowania. Czy mają jakąkolwiek wartość dla sądu?
Kodeks postępowania cywilnego w żaden sposób nie odnosi się do nielegalnie zdobytych dowodów. Z drugiej jednak strony, jeśli strona weszła w ich posiadanie naruszając zasady współżycia społecznego (np. dobre obyczaje czy szeroko rozumianą przyzwoitość), sąd może odmówić wykorzystania takiego środka.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 1057/07) orzekł, że podstępne nagranie prywatnej rozmowy godzi w konstytucyjną zasadę swobody i ochrony komunikowania się, a dowody uzyskane w sposób sprzeczny z prawem nie powinny być dopuszczane w postępowaniu cywilnym. W danej sprawie sąd odmówił przeprowadzenia dowodu z nagrania, jako że fakt rejestrowania rozmowy był znany tylko pozwanemu i mógł on wraz z żoną niemal dowolnie manipulować treścią rozmowy, tylko i wyłącznie dla potrzeb procesu.
Podstawa prawna:
Art. 56 KRO
Art. 227, 228, 235 KPC
