Podział majątku wspólnego następuje najczęściej wskutek rozwodu. Wbrew powszechnej opinii można tego dokonać także w trakcie trwania małżeństwa, choć konieczne jest tutaj spełnienie odpowiednich przesłanek. Czy podział majątku jest tym samym co ustanowienie rozdzielności pomiędzy małżonkami?
Czym jest podział majątku wspólnego?
Podział majątku wspólnego jest możliwy do przeprowadzenia tylko wtedy, gdy dojdzie do całkowitego ustania wspólności ustawowej. Najczęściej dzieje się tak w przypadku rozwodu – wówczas ustaje z mocy samego prawa ustrój wspólności małżeńskiej i w zasadzie konieczne jest dokonanie wzajemnych rozliczeń pomiędzy rozwodnikami.
Podział majątku wspólnego jest jednak możliwy także w trakcie trwania związku – oczywiście, aby był on możliwy do przeprowadzenia niezbędne jest wcześniejsze ustanie wspólności ustawowej. Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdy:
- dojdzie do zawarcia umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową,
- rozdzielność majątkowa została ustanowiona przez sąd,
- co najmniej jeden z małżonków został ubezwłasnowolniony,
- co najmniej jednej z małżonków ogłosił swoją upadłość (dotyczy to także tzw. upadłości konsumenckiej, niezwiązanej z prowadzeniem działalności gospodarczej),
- orzeczona została separacja sądowa pomiędzy małżonkami.
Sądowy i umowny podział majątku wspólnego
Podział majątku wspólnego może odbyć się tak naprawdę w dwóch formach:
- ugodowej – poprzez zawarcie stosownej umowy, w której małżonkowie zgodnie rozdzielą pomiędzy sobą składniki majątku wspólnego. Pamiętajmy, że taka umowa musi przybrać formę aktu notarialnego, jeśli w skład dzielonego majątku wchodzi jakakolwiek nieruchomość lub przedsiębiorstwo,
- sądowej – jeśli małżonkowie nie są w stanie porozumieć się między sobą w kwestii dokonywanego podziału. W tym przypadku każdy z małżonków (lub byłych małżonków) ma pełne prawo zażądać sądowego podziału majątku wspólnego. Opłatę stałą w kwocie 1.000 złotych pobiera się od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Jeżeli wniosek zawiera jednak zgodny projekt podziału tego majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. Pamiętajmy, że w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami właściwy jest sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – sąd spadku.
Umowny podział majątku wspólnego jest dużo szybszy i korzystniejszy dla stron, niż sprawa sądowa. Czasami jednak zachowanie małżonków uniemożliwia skorzystanie z tego rozwiązania.
Jak wygląda sprawa o podział majątku wspólnego?
Niezależnie od tego w jakiej formie dokonany zostanie podział majątku wspólnego, może on przybrać jeden z następujących kształtów:
- podział w naturze – składniki majątku wspólnego są fizycznie rozdzielane pomiędzy małżonków, np. samochód trafia w ręce męża, sprzęt RTV w ręce żony, zaś nieruchomość jest dzielona na części wspólne, jak i części indywidualnie przysługujące każdej ze stron,
- przyznanie składników majątku wspólnego na wyłączną własność jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego małżonka. Jest to sytuacja najbardziej polecana w przypadku rozwodu, gdy strony nie zamierzają utrzymywać ze sobą dalszych kontaktów,
- sprzedaż egzekucyjna składników majątku wspólnego i podział uzyskanej sumy pomiędzy małżonków – w praktyce ten sposób podziału jest ostatecznością i pojawia się wtedy, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ogromny konflikt, żadne z nich nie godzi się na spłatę drugiej strony i niemożliwe jest dokonanie fizycznego podziału majątku wspólnego.
Wybór sposobu podziału majątku wspólnego należy w pierwszej kolejności do samych małżonków, także jeśli dojdzie do sprawy sądowej. Dopiero, gdy niemożliwe jest uzyskanie porozumienia w tej kwestii, do sprawy wkracza sąd, który dokonuje samodzielnego wyboru sposobu podziału majątku wspólnego w oparciu o okoliczności danej sprawy. Małżonkowie mogą oczywiście wnioskować o przeprowadzenie podziału wedle ich zamysłu, jednak sąd nie jest związany ich żądaniami.
Wsteczna rozdzielność majątkowa
Zgodnie z treścią art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Takim ważnym powodem może być np. notoryczne trwonienie wspólnego majątku przez jednego z małżonków.
Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.
Pamiętajmy, że ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd na żądanie jednego z małżonków nie wyłącza zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. Jeżeli rozdzielność majątkowa została ustanowiona na żądanie wierzyciela, małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską po dokonaniu podziału majątku wspólnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelności, lub po upływie trzech lat od ustanowienia rozdzielności.
Zasadą jest, że rozdzielność majątkowa wywołuje skutki prawne dopiero od daty jej ustanowienia (umownego lub sądowego). Teoretycznie nie jest więc możliwe, aby skutki rozdzielności były ustanowione wstecz (np. celem ochrony małżonków przed długami, które już istnieją). Od tej zasady istnieje jednak pewien ważnym wyjątek, choć zaznaczmy, że pojawia się on tylko przy sądowym ustanowieniu rozdzielności majątkowej.
Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Przez ważne powody, dające podstawę do ustanowienia rozdzielności, należy rozumieć taką sytuację, która może zagrażać interesowi majątkowemu jednego z małżonków – tak orzekł m.in. Sądu Okręgowego w Łomży w wyroku z 1 lutego 2017 r. (sygn. akt I Ca 423/16).
W praktyce wsteczna rozdzielność majątkowa jest stosowana bardzo rzadko, doprowadza bowiem najczęściej do pokrzywdzenia wierzycieli jednego lub obojga małżonków.
Podstawa prawna:
Art. 46, 52 KRO
Art. 566 KPC
Podział majątku, a dobro dzieci
W przypadku rozwodu, szczególnie istotne jest uwzględnienie dobra dzieci przy podejmowaniu decyzji dotyczących podziału majątku. Odpowiednie uregulowanie kwestii majątkowych może mieć wpływ na stabilność i komfort życia dzieci w nowej rzeczywistości. Sąd, przy rozstrzyganiu o podziale majątku, często bierze pod uwagę dobro dzieci jako jeden z priorytetowych czynników.
W praktyce oznacza to, że podczas dokonywania podziału majątku, sąd może dążyć do utrzymania pewnej równowagi, która minimalizuje wpływ zmiany sytuacji rodziców na codzienne życie dzieci. Wybór, czy to kwestii mieszkaniowej, czy finansowej, może wpłynąć na komfort i rozwój dziecka. W przypadku małoletnich dzieci, często priorytetem jest utrzymanie stałego miejsca zamieszkania oraz zachowanie stabilności finansowej, która pozwoli na kontynuację edukacji i rozwijanie zainteresowań.
Warto zaznaczyć, że rodzice mogą również samodzielnie przedstawić propozycje dotyczące podziału majątku, które uwzględniają dobro dzieci. Jeśli taka umowa zostanie osiągnięta, może to przyspieszyć proces rozwodowy i skoncentrować rodziców na tym, co najlepsze dla ich potomstwa.
Podsumowując, staranne rozważenie i uregulowanie kwestii podziału majątku, z naciskiem na dobro dzieci, może pomóc w stworzeniu stabilnych warunków życia po rozwodzie. Jest to kolejny aspekt, który wymaga uwagi i troski ze strony rodziców oraz sądu, aby zapewnić jak najlepszą przyszłość dla wszystkich zaangażowanych stron.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
