Wyrok rozwodowy w sprawie, w której pojawiają się małoletni zawiera w sobie rozstrzygnięcie dotyczące władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem. Co ciekawe, sposób wykonywania władzy rodzicielskiej oraz utrzymywanie kontaktów z małoletnim po rozwodzie może zostać określony w oparciu o zgodne porozumienie rodziców dziecka. Co jednak w przypadku, gdy dziecko nie chce spotykać się z rodzicem?
Różnica pomiędzy władzą rodzicielską a kontaktem z dzieckiem
Zacznijmy od tego, że władza rodzicielska nad dzieckiem przysługuje co do zasady obojgu rodzicom, aż do ukończenia przez dziecko pełnoletności. W wyjątkowych przypadkach rodzic może zostać tej władzy pozbawiony lub ograniczony w jej wykonywaniu.
Nieco inaczej jest w przypadku kontaktów z dzieckiem – jest to bowiem osobista styczność z małoletnim, która w praktyce nie jest regulowana, gdy występuje pełna władza rodzicielska występująca zarówno po stronie matki, jak i ojca dziecka.
W przypadku ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd musi orzec o sposobie kontaktów z małoletnim – ingerencja w zakres władzy rodzicielskiej nie powoduje bowiem ustania prawa do osobistej styczności rodzica ze swoim dzieckiem.
§1. Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
§ 2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Art. 113 KRO
Kontakty z dzieckiem po rozwodzie
Rozwody, w których pojawiają się małoletnie dzieci powodują najczęściej, że po wyroku potomstwo mieszka w zasadzie tylko z jednym rodzicem. Drugi rodzic zostaje najczęściej ograniczony w swojej władzy rodzicielskiej i zostają mu wyznaczone konkretne terminy spotkań z córką lub synem.
Oczywiście powierzenie pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym rodzicom jest prawnie możliwe, choć w praktyce rzadziej spotykane. Może bowiem to nastąpić jedynie wówczas, gdy rozwodzący się rodzice przedstawią stosowne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania z dzieckiem kontaktów, a z okoliczności sprawy wynika, że ich dotychczasowe wzajemne kontakty i stosunek do dziecka, dają szansę prawidłowego wykonywania przez nich wspólnie władzy rodzicielskiej po orzeczeniu rozwodu.
Zdecydowana większość przypadków dotyczy jednak sytuacji, w których jeden z rodziców ma w pewnym sensie ograniczone kontakty ze swoim dzieckiem – kontakty odbywają się wg konkretnego grafiku (np. spotkania co drugi weekend lub w oznaczone dni miesiąca).
Problem pojawia się jednak, gdy dziecko nie chce spotykać się z rodzicem, który ma pełne prawo do kontaktów z synem lub córką.
§1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
§ 1a. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
§ 1b. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
§2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
§ 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
§ 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Art. 58 KRO
Rola dziecka w decydowaniu o kontaktach z rodzicem
Warto zwrócić uwagę na jedno bardzo istotne zagadnienie, które często jest pomijane w omawianej problematyce: zdanie samego dziecka. Choć to sąd zwykle decyduje o formie oraz częstotliwości kontaktów z rodzicem, w pewnym wieku dziecko zaczyna być bardziej świadome swoich uczuć, pragnień i potrzeb. I choć Polskie prawo nie precyzuje dokładnej granicy wieku, od której zdanie dziecka powinno być brane pod uwagę, w praktyce sądowej jest to około 13-15 lat.
Dzieci w tym wieku są już na tyle dojrzałe emocjonalnie, by w sposób uzasadniony wyrażać swoje zdanie na temat spotkań z jednym z rodziców. Jeśli zatem dziecko w tym wieku wyraża niechęć do kontaktów z jednym z rodziców, jego opinia powinna być przez sąd brana pod uwagę. Oczywiście nie oznacza to, że jest ona decydująca – ważne są również okoliczności oraz przyczyny takiego stanu rzeczy, ale zdanie dziecka nie może być ignorowane.
Ważne jest też, by sąd miał możliwość przeprowadzenia rozmowy z dzieckiem w warunkach umożliwiających swobodne wyrażenie swojego zdania, bez presji ze strony któregokolwiek z rodziców. Dlatego też w wielu przypadkach korzystna okazuje się obecność psychologa lub kuratora, który potrafi stworzyć dziecku odpowiednie warunki do wyrażenia swojej opinii oraz ocenić, czy jest ona autentyczna, czy też może być wynikiem manipulacji jednego z rodziców.
Wniosek o zmianę kontaktów z dzieckiem
Ustalenie sposobów i częstotliwości kontaktów rodzica z dzieckiem może być modyfikowane w zależności od potrzeb rodziców i ich dzieci. Oczywiście przy dobrych relacjach wszystkich członków rodziny, zwiększenie liczby kontaktów, niż faktycznie orzeczone przez sąd nie będą stanowiły żadnego problemu.
Dużo gorzej jest, gdy dziecko nie chce w ogóle spotykać się ze swoim ojcem lub matką. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele – do najczęstszych należą jednak manipulacja lub zastraszanie ze strony jednego z rodziców.
Sposób kontaktów z dzieckiem może być zmieniony, w tym celu składa się wniosek o zmianę postanowienia ustalającego takie kontakty. Zmiana rozstrzygnięcia polega na tym, że sąd postanowieniem zmienia terminy czy częstotliwość spotkań rodzica z dzieckiem, jeżeli uzasadniają to okoliczności (np. jedno z rodziców, z którym dziecko nie przebywa stale, zmieniło pracę i spotkania w dotychczasowych terminach są niemożliwe).
Zmiana rozstrzygnięcia w sprawie kontaktów może polegać także na tym, że sąd zniesie poszczególne zakazy bądź inne środki i np. zezwoli na spotykanie się z dzieckiem bez obecności drugiego z rodziców albo opiekuna czy zezwoli na zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu.
Każdorazowo wniosek o zmianę rozstrzygnięcia w sprawie kontaktów z dzieckiem można złożyć, jeżeli wymaga tego dobro dziecka. Prawomocność orzeczenia, w którym ustalono formę i częstotliwość kontaktów nie stoi na przeszkodzie takiemu wnioskowi.
§1. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.
§ 2. Przepisy § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun lub gdy zostało umieszczone w pieczy zastępczej.
Art. 113.1 KRO
Udział kuratora w kontaktach z dzieckiem
Jeśli dziecko nie chce spotykać się z rodzicem, w pierwszej kolejności należy ustalić dokładną przyczynę takiego stanu rzeczy. Zmuszanie małoletniego do kontaktów z ojcem lub matką może być bardzo niebezpieczne – zdrowie psychiczne dziecka może być wówczas trwale uszkodzone.
Warto też zaznaczyć, że nieprawidłowości w wykonywaniu prawa do kontaktów przysługującego rodzicowi, któremu nie została powierzona piecza nad osobą dziecka, nie mogą prowadzić do pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzica, który utrudnia kontakty.
Po ustaleniu dokładnej przyczyny niechęci dziecka do spotkań z drugim rodzicem, dopiero wtedy można podjąć odpowiednie działania. Jeśli rodzic, któremu przysługuje prawo kontaktów nie zawinił w danej sytuacji, pomocna może być wizyta małoletniego u psychologa.
Jeśli jednak, wina pojawi się po stronie takiego rodzica, to konieczna będzie zmiana formy dotychczasowych kontaktów lub zawnioskowanie o ich całkowite zakazanie.
Jednym z rozwiązań jest także wniosek o to, by kontakty z dzieckiem odbywały się przy obecności kuratora lub drugiego rodzica (tego, który sprawuje faktyczną pieczę nad małoletnim). Warto zaznaczyć, że sąd modyfikując kwestię kontaktów może:
- zakazać spotykania się z dzieckiem;
- zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
- zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
- ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
- zakazać porozumiewania się na odległość.
Art. 113.2
§1. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem.
§2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:
1) zakazać spotykania się z dzieckiem;
2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
5) zakazać porozumiewania się na odległość.
Art. 113.3
Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania.
Art. 113.4
Sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.
Art. 113.5
Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.
Art. 113.6
Przepisy niniejszego oddziału stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Art. 113.2 – 113.6 KRO
Kwestia wykonywania kontaktów z małoletnim dzieckiem jest bardzo delikatna. Stąd też niezbędna wydaje się pomoc doświadczonego prawnika, który doradzi w jaki sposób rozwiązać problem niechęci dziecka do jednego z rodziców.
Nasz adwokat jest w stanie zaoferować pełne merytoryczne wsparcie w sprawach z tego zakresu – oczywiście przy zachowaniu pełnej poufności i wszystkich standardów zawodowych.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
