Świadczenia alimentacyjne najczęściej kojarzy się z rozwodem i osobą dziecka. W praktyce największa ilość spraw alimentacyjnych dotyczy właśnie osób małoletnich. Kiedy możliwe są alimenty na dziecko i jak ustalić ich wysokość?
Czym są alimenty?
Alimenty są świadczeniami polegającymi na dostarczaniu uprawnionemu do ich otrzymywania środków utrzymania, a niekiedy także i wychowania. Choć obowiązujące przepisy nie wymagają, aby przybierały one postać finansową, to w praktyce tak jest najczęściej.
Zobowiązany do alimentacji musi okresowo płacić na utrzymanie osoby uprawnionej – z reguły odbywa się to w tzw. miesięcznych ratach. W przypadku dzieci, na rzecz których zasądzono alimenty, są one zwyczajowo płatne do rąk lub na konto bankowe tego rodzica, który zajmuje się małoletnim.
Alimenty na dzieci
Zgodnie z treścią art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Świadczenia alimentacyjne mogą być więc wypłacane zarówno na rzecz małoletnich, jak i dorosłych dzieci. W praktyce w zdecydowanej większości dotyczy to jednak tego pierwszego przypadku.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 1980 r. (sygn. akt III CRN 144/80), wprawdzie obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka nie wygasa z osiągnięciem przez uzyskanie przez dziecko jakiegoś określonego wieku, a w szczególności przez uzyskanie przez nie pełnoletności. Stosownie bowiem do przepisów art. 133 w związku z art. 96 KRO rodzice powinni w miarę swych możliwości „troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień”. Jeżeli więc uzdolnienia dziecka przemawiają za tym, że w celu ich należytego wykorzystania dla dobra społeczeństwa powinno ono odbyć studia wyższe, obowiązek alimentacyjny rodziców powinien w zasadzie trwać do czasu ukończenia tych studiów. Niemniej jednak nie można przyjąć, by rodzice byli obowiązani dostarczać środków utrzymania dziecku, które będą już przygotowane należycie do wykonywania przez nie odpowiedniego dla niego zawodu, podejmuje dla podniesienia swych kwalifikacji dalsze kształcenie się, ale w studiach się zaniedbuje, nie robi należytych postępów, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń, nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy studiów w przewidzianym programem okresie.
Od czego zależy wysokość alimentów na dziecko?
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy tak naprawdę od dwóch czynników:
- usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
- możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego.
Sąd ustalając wysokość alimentów bierze pod uwagę powyższe okoliczności. Musi znaleźć idealne rozwiązanie, które z jednej strony nie zuboży zobowiązanego, a z drugiej pomoże w utrzymaniu uprawnionego do omawianych świadczeń. Każdorazowo badane jest to w oparciu o dotychczasowy status materialny tych dwóch osób.
Pamiętajmy jednak, że raz zasądzone alimenty nie muszą być opłacane w jednej i tej samej wysokości. Jeśli dojdzie do tzw. zmiany stosunków pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym, każdy z nich może żądać zarówno podwyższenia, jak i obniżenia alimentów. Okolicznością wpływającą na to może być np. utrata pracy przez zobowiązanego, jak również i wzrost potrzeb uprawnionego wskutek jego dorastania.
Niezwykle ważne jest jednak to, że wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego – w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają jednak:
- świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
- świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci;
- świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych.
Zmiana wysokości alimentów: kiedy jest to możliwe?
Zrozumienie, że życie jest dynamiczne i zmienne, jest kluczowe w kontekście świadczeń alimentacyjnych. Często zdarza się, że sytuacje życiowe uprawnionego do alimentów lub zobowiązanego do płacenia alimentów mogą ulegać znaczącym zmianom po orzeczeniu alimentacyjnym. W takich przypadkach istnieje możliwość skorzystania z mechanizmu modyfikacji alimentów.
W praktyce może to oznaczać, że jeśli zobowiązany do płacenia alimentów utraci pracę, dojdzie do istotnego obniżenia jego dochodów lub wystąpią inne zmiany finansowe, może złożyć wniosek do sądu o obniżenie wysokości alimentów. Z drugiej strony, jeśli uprawniony do alimentów napotka na trudności finansowe lub zmienią się koszty utrzymania, może również złożyć wniosek o zwiększenie alimentów.
Ważne jest jednak, aby takie zmiany były znaczące i trwałe. Sąd będzie brał pod uwagę faktyczne i trwałe zmiany w sytuacji finansowej obu stron oraz ich uzasadnione potrzeby. Wniosek o zmianę alimentów powinien być poparty odpowiednimi dokumentami, takimi jak zaświadczenia o dochodach, wydatkach czy utracie pracy.
Jeśli zatem doszło do istotnych zmian w sytuacji finansowej, zarówno zobowiązanego, jak i uprawnionego do alimentów, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym. Wniosek o zmianę alimentów można złożyć do sądu, który wydał pierwotne orzeczenie alimentacyjne.
Pamiętajmy, że zmiana wysokości alimentów to proces prawny, który wymaga odpowiedniego udokumentowania zmian w sytuacji finansowej i spełnienia określonych warunków. Warto sięgnąć po profesjonalną pomoc prawną, aby zapewnić sobie skuteczność i rzetelność w procesie modyfikacji alimentów.
Jak otrzymać alimenty na dziecko?
Uzyskanie świadczeń alimentacyjnych na dziecko nie jest trudne i może to zrobić na dwa sposoby:
- poprzez zawarcie stosownej umowy pomiędzy rodzicem dziecka, a osobą zobowiązaną do alimentacji (najczęściej będzie to drugi rodzic małoletniego lub jego dziadkowie) – wymaga to jednak uzyskania porozumienia zarówno co do konieczności samej alimentacji, jak i konkretnej wysokości i czasu trwania tych świadczeń,
- poprzez uzyskanie prawomocnego orzeczenia sądu w przedmiocie zasądzenia alimentów na rzecz małoletniego – ta opcja pojawia się, gdy zobowiązany do alimentacji nie chce w ogóle wykonać swojego świadczenia lub nie zgadza się na wysokość zaproponowanych alimentów.
Umowna alimentacja nie wymaga dla swej ważności zachowania formy aktu notarialnego, choć ze względów praktycznych jest bardzo pożądana. Samodzielne skonstruowanie właściwego kontraktu w tym zakresie jest prawnie dopuszczalne, jednak ze względu na delikatność spraw alimentacyjnych warto skorzystać tutaj z pomocy wykwalifikowanego prawnika.
Koszt notarialnej umowy alimentacyjnej zależy od wysokości ustalonych świadczeń, częstotliwości ich opłacania oraz czasu na jaki ma zostać zawarte zobowiązanie. Każdorazowo jest in ustalany indywidulanie względem danego klienta.
Alimenty dochodzone na drodze sądowej wyglądają nieco inaczej. Jeśli żądanie ustalenia takiego świadczenia pojawia się na sprawie rozwodowej (a dokładniej zostaje ujęte w pozwie o rozwiązanie małżeństwa), strona nie musi martwić się żadną dodatkową opłatą sądową z tego tytułu. Podobnie jest w przypadku założenia osobnej sprawy o zasądzenie alimentów. Niezależnie od tego czy dokonywane jest to po rozwodzie, przed rozstaniem, czy też przez dorosłe uprawnione dziecko, pozew o zasądzenie omawianych świadczeń nie podlega żadnym opłatom sądowym.
Podstawa prawna:
Art. 133, 135 KRO
Art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
