Świadczenia alimentacyjne zazwyczaj kojarzone są z dziećmi. Małżonkowie mają jednak takie same prawo do otrzymywania alimentów, jak małoletni – pod warunkiem jednak, że spełniają ku temu stosowne przesłanki. Kiedy zatem możliwe są alimenty dla małżonka i jak się o nie skutecznie starać?
Czym są alimenty?
Alimentami określamy świadczenia wypłacane na rzecz określonej osoby w związku z koniecznością jej utrzymania, a czasem i wychowania. Tak naprawdę mogą przybierać różną formę, choć tą najbardziej popularną jest określona kwota pieniężna.
Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 26 listopada 2019 r. (sygn. akt II SA/Lu 466/19), dopuszczalna jest każda postać świadczeń alimentacyjnych w tym poprzez świadczenia w naturze, jeżeli sposób ten będzie skuteczniej zabezpieczać interesy uprawnionego i będzie także wygodniejszy dla zobowiązanego. Decydować o tym będą każdorazowo okoliczności sprawy. Sposób ten będzie mógł być stosowany właśnie przy świadczeniach alimentacyjnych, gdzie oprócz środków utrzymania istnieje konieczność zapewnienia opieki, np. starszym, chorym rodzicom, rodzeństwu czy też innym uprawnionym do alimentacji krewnym.
Warto przy tym zapamiętać, że niezależnie od tego kto jest uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych, ich zakres zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Obowiązek alimentacyjny, a dobro wspólnych dzieci
W kontekście ustalania alimentów, niezwykle istotnym elementem jest dobro dzieci, które pozostają pod opieką obojga rodziców. Przy ustalaniu wysokości świadczeń alimentacyjnych sąd bierze pod uwagę nie tylko usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, ale również troskę o byt i dobre wychowanie dzieci. Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny ma na celu zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków życia i wsparcia finansowego, które pozwoli im rozwijać się i rosnąć w stabilnym środowisku.
Warto podkreślić, że dobro dzieci powinno być priorytetem przy rozpatrywaniu spraw związanych z alimentami. Ostateczne decyzje dotyczące ustalenia alimentów opierają się nie tylko na obowiązkach prawnych, ale również na dążeniu do zapewnienia najlepszych warunków życia i rozwoju dla najmłodszych członków rodziny. Stosowne orzeczenie sądowe uwzględniające tę perspektywę może przyczynić się do zapewnienia dzieciom odpowiedniego wsparcia i możliwości realizacji ich potrzeb.
Alimenty dla byłego małżonka
Świadczenia alimentacyjne względem małżonków pojawiają się najczęściej, gdy dojdzie do rozwodu. W tej sytuacji każdy z nich może żądać alimentów od byłej żony lub męża, pod warunkiem jednak, że spełni odpowiednie przesłanki.
Zgodnie z treścią art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, najistotniejszy wpływ na możliwość żądania alimentów pomiędzy byłymi małżonkami ma kwestia winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Możliwe są tutaj następujące sytuacje:
- oboje małżonków zostaje uznanych za niewinnych rozwodu – taka sytuacja jest tylko możliwa na zgodny wniosek stron,
- oboje małżonków zostaje uznanych za winnych rozwodu,
- tylko jeden z małżonków zostaje uznany za winnego rozwodu – taka sytuacja ma miejsce najczęściej po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodwego.
Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Alimenty dla obecnego małżonka
Świadczenia alimentacyjne mogą pojawić się także w trwającym związku. Prawo do ich żądania ma zatem każdy z małżonków. Zgodnie bowiem z treścią art. 27 KRO, oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.
Wzajemna pomoc oraz współdziałanie dla dobra rodziny stanowią przejaw realizacji obowiązków małżeńskich, a tym samym okazjonalna pomoc małżonka, bez względu na to, czy współmałżonek prowadzi własną działalność zawodową, czy nie, jest świadczeniem zaliczającym się do zakresu zastosowania normy z art. 23 KRO, która definiuje obowiązek małżonków współdziałania dla dobra rodziny. Tego rodzaju pomoc ogranicza się do świadczeń nieregularnych i niepowodujących zaangażowania osoby na dłuższy czas. Z kolei obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez każdego z małżonków wynika z art. 27 KRO i może być realizowany zarówno w postaci pracy zawodowej małżonka, jak też w postaci pracy wykonywanej na rzecz współmałżonka. Małżonkowie prowadząc wspólną działalność gospodarczą pracują dla dobra rodziny, a środki pochodzące z ich pracy zaspakajają potrzeby rodziny i budują jej dobrobyt.
Naruszenie powyższych obowiązków przez jednego z małżonków uprawnia do żądania stosownych alimentów przez drugiego z nich.
Jak dochodzić alimentów od małżonka?
Świadczenie alimentacyjne dla małżonka może być dochodzone już w toku procesu rozwodowego. W tym celu w pozwie o rozwiązanie małżeństwa należy umieścić wniosek o zasądzenie konkretnej kwoty alimentów od pozwanego.
Pamiętajmy o uzasadnieniu naszego roszczenia oraz wykazaniu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i dochodowych zobowiązanego do tych świadczeń. W praktyce trzeba tutaj przedstawić w sądzie konkretne dokumenty potwierdzające ww. okoliczności (np. rachunki, wyciąg z kont bankowych, informację o uzyskiwanym wynagrodzeniu za pracę).
Jeśli w pozwie rozwodowym nie dochodzono alimentów, można to zrobić poprzez wytoczenie odrębnej sprawy – już po uprawomocnieniu się wyroku rozwiązującego małżeństwo. Dotyczy to także sytuacji, w której żądamy alimentów od obecnego małżonka. Stosowny pozew należy złożyć do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich – właściwego według miejsca zamieszkania uprawnionego lub obowiązanego (wyboru w tym zakresie dokonuje powód).
Warto podkreślić, że powód zarówno w postępowaniu sądowym, jak i egzekucyjnym korzysta ze zwolnienia od kosztów w sprawach alimentacyjnych. Generalnie jest nimi obciążony pozwany, jeśli przegra sprawę (są to przede wszystkim koszty wpisu sądowego).
Do kiedy można żądać alimentów od byłego małżonka?
Żądanie świadczeń alimentacyjnych od byłego małżonka jest w pewnym sensie ograniczone w czasie. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa bowiem w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Z kolei żądanie alimentów od obecnego małżonka nie podlega ograniczeniom czasowym.
Podstawa prawna:
Art. 27, 60, 135 §1 KRO
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej doświadczonego adwokata rozwodowego to zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią w Krakowie - adw. Michał Słomka - tel. 784 425 405 lub [email protected], adw. Edyta Kwiecień - tel. 789 235 660 lub [email protected].
